Een boek is een werkwoord!



Psst! Zal ik eens een geheimpje vertellen? Tante kan niets weggooien. Dat werd weer pijnlijk duidelijk bij de grote verhuizing, twee jaar geleden. Maar laat ons die doos van Pandora vooral dichthouden.

Tante stockeert en verzamelt. Omdat spullen zo heerlijk hetzelfde blijven. Terwijl haar leven verandert, razendsnel. Maar, klopt die veronderstelling eigenlijk wel? Zijn dingen echt zo stabiel? Zijn het met recht en reden tijdscapsules?

Dat je het ook helemaal anders kunt bekijken, ontdekte tante vandaag tijdens een zeer boeiende lezing over de wereldvisie van de indianen. Om een lang en ingewikkeld verhaal héél kort te maken, kwam het er op neer dat zij de dingen niet zien als vaste, onveranderlijke eenheden. Alles is volop in beweging, volgens hen. Zo is de zon geen bal aan de lucht, maar een dynamische klomp vuur. Ook een boom is nooit hetzelfde, maar steeds groeiend, veranderend en nieuw.

Bij de indianen zijn de spullen zelf, de dingen, dus minder belangrijk. Van tel is wat je ermee doet. Dingen blijven dus niet stabiel, maar veranderen en leven. Het zijn in die zin werkwoorden, die zaken teweeg brengen. En als ze dat niet meer doen, dan kan je hen dus ook gewoon weggooien. Bovendien kan je heel vaak zonder, want het proces is het belangrijkste.

We kunnen hier nog wel even over doorbomen, maar dat dreigt saai te worden. Gelukkig wordt heel deze theorie heel mooi verbeeld in een boek dat tante deze week las (toevalligheden bestaan blijkbaar echt niet!)



Meneer Pip neemt ons mee naar een eiland in Oceanië waar een oorlog heerst. De inwoners zijn bijna alles kwijtgeraakt. Mannen zijn gevlucht of vermoord, een economische blokkade legt de handel lam en de kinderen gaan al weken niet meer naar school. Dan besluit meneer Watts, de enige blanke van het dorp, om de school te heropenen.

Lesmateriaal heeft hij niet, maar hij heeft wel één boek: Great expectations van Dickens. En dus leest hij elke dag een hoofdstuk voor. De kinderen luisteren ademloos naar de lotgevallen van de hoofdpersoon Pip . In de volgende dagen gaan zij hun eigen leven steeds weer vergelijken met het boek en mijmeren over gelijkenissen en verschillen. Mathilda, een elfjarig meisje, raakt helemaal in de ban van Pip: hij laat haar immers voor de eerste keer kennis maken met een wereld die helemaal anders is dan de hare.

Maar dan verliezen ze het boek. Laatste restje beschaving gaat verloren. Onder impuls van meneer Watts beslissen de kinderen om het hele boek na te vertellen. Fragment per fragment diepen ze het verhaal op in hun geheugen. Geven er een eigen draai aan en een eigen invulling. De ene herinnering roept de andere op en stukje bij beetje komt het hele boek weer tevoorschijn. Mathilda merkt dat ruzies en plekken uit haar dagelijks leven helpen om fragmentjes op te wekken. Allerlei situaties doen haar namelijk terugdenken aan wat Pip in het verhaal meemaakte.

Ondertussen gaat de oorlog genadeloos door. Alle huizen in het dorp worden platgebrand en woest uitziende rebellen bedreigen de inwoners. Meneer Watts kan hen echter zeven nachten lang boeien met zijn “levensverhaal”. Mathilda wordt aangesteld als vertaler en merkt zo dat er opvallend veel gelijkenissen bestaan tussen het verhaal van meneer Watts en Great expectations. Opnieuw een hervertelling dus, ditmaal met verwijzingen naar het wel en wee van alle dorpelingen. Als een spiegel én om hen moed in te spreken.

Jaren later, als alles achter de rug is en Mathilda in Londen woont, blijft ze Great expectations jaarlijks herlezen. Het is namelijk hét boek van haar leven geworden. Het enige wat ze nog over heeft van het eiland. Elk fragment ervan raakte verknoopt met haar eigen leven; het hielp haar moeilijke momenten door te komen en helpt om warme herinneringen op te halen.

Kortom: het boek Great expectations is dus meer dan een ding. En een verhaal is geen vaststaand gegeven. Dat altijd hetzelfde betekent en dat mensen steeds op dezelfde manier lezen. In Meneer Pip ontstaat er met elke lezing en met elke hervertelling telkens weer iets nieuws.

En kijk, we zijn weer waar we zijn begonnen: een goed boek is een werkwoord: nooit echt af, want het slaagt er steeds weer in om veranderingen te weeg te brengen. Bij de mensen die het lezen, die erover nadenken en erover vertellen!

Dus, eh, misschien toch best stockeren dat boek, oppert tante?

Reacties

  1. Leuk artikel weer tante! Klinkt ook als een mooi boek!

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Dat is het ook. Maar volgens mij moet je het in het Engels lezen, want het Nederlands liep afen toe wat stroef.

      Verwijderen
  2. Een mooie bespreking van een mooi boek!
    Aan boeken wegdoen, ben ik overigens ook nog steeds niet toe. De bewaardrift is sterker dan mij. Ik word zo gelukkig van volle boekenkasten...

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Ik kan dat ookhelemaal niet. Ik fungeer meer als een soort boekenasiel, waar verstoten bundels liefdevol opgevangen worden - met alle plaatsgebrek van dien!

      Verwijderen

Een reactie posten

Populaire posts